Türkler onuncu yüzyıldan itibaren topluluklar halinde İslam’ı kabul etmişler. Malazgirt zaferinden sonra Anadolu kapıları Türklere açılmış ve Türkler asırlar boyu İslami değerlerin ve coğrafyanın koruyucusu olmuşlardır.
İslam medeniyetinin oluşmasında ve gelişmesinde Türklerin önemli katkıları olmuştur. Bunu, İslam medeniyetinin, bilim, sanat, felsefe, edebiyat ve mimari alanlarında açıkça görmekteyiz. Türkler arasından dünya çapında büyük bilim, sanat ve tasavvuf adamları çıkmış ve medeniyet tarihine mal olmuş eserler ortaya koymuşlardır.
İslam dünyasında medreseler Türkler tarafından kurulmuş eğitim kurumlarıdır. Buralarda, tefsir, hadis, fıkıh, kelam, tasavvuf gibi İslami bilimlerin yanı sıra felsefe, astronomi, tıp gibi alanlarda yeni açılımlar sağlanmıştır.
Yusuf Has Hacip’in Kutatgu Bilig adlı eseri, Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügâtü’t-Türk adlı Ali Şir Nevai’nin Muhakemetü’l Lügateyn adlı eseri, Edip Ahmet Yükneki’nin Atabetü’l-Hakayık adlı eserleri Türk-İslam edebiyatının ilk örneklerini oluşturan eserlerdendir.
Türkler divan ve halk edebiyatında önemli eserler meydana getirmişlerdir. Fuzuli, Mevlana, Ahmet Yesevi, Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre, Süleyman Çelebi, Karacaoğlan, Kaygusuz Abdal Yazdıkları eserlerle edebiyatımıza yön vermişlerdir.
Musikide de Dede Efendi, Itrî, Sadullah Ağa, Hacı Arif Bey gibi ünlü bestekârlarımız yetişmiştir.
İslam mimarisinin oluşmasında ve gelişmesinde de Türklerin büyük katkıları olmuştur. Abbasiler devrinden itibaren başta Basra olmak üzere önemli merkezlere gelip yerleşen Türkler, İslam mimari sanatına farklı açılımlar getirmişlerdir.
Sarayların ve evlerin alçı süslemelerinde kendilerine özgü bir tarz uygulayarak bu alana bir zenginlik katmışlardır. Abbasi Dönemindeki cami mimarisi de Türklerin katkılarıyla değişik bir şekle bürünmüştür. Bu mimari zevkin yansımalarını camilerin yanı sıra medreseler, kervansaraylar, hanlar, hamamlar, türbeler, imaretler, darüşşifalar, çeşmeler ve köprülerde görmek mümkündür.
Konya'da Alaaddin Cami, Karatay ve Sırçalı Medrese,
Sivas'ta Gök Medrese ve İzzettin Keykavus Darüşşifası,
Erzurum'da Yakutiye Medresesi,
Bursa'da Ulu Cami ve Yeşil Cami,
Edirne'de Selimiye Cami, İstanbul'da Süleymaniye, Sultan Ahmet ve Şehzadebaşı camileri Türk-İslam mimarisinin şaheserleridir.
Mimar Sinan'la birlikte farklı bir boyut kazanan Türk-İslam mimarisi İslam medeniyetinin en güzel örneklerini ortaya koymuştur. Mimar Sinan, aralarında Şehzadebaşı, Süleymaniye ve Selimiye olmak üzere toplam 73 cami, 49 mescit, 50 medrese, 7 su kemeri, 7 köprü, 27 saray, 18 kervansaray, 6 gıda deposu, 31 hamam, 18 türbe yaptırmıştır.
Türkler güzel yazı (hüsnühat), süsleme, tezhip, ebru ve minyatür alanlarında İslam medeniyetine önemli katkıda bulunmuştur. Şeyh Hamdullah, Hafız Osman, Mustafa Rakım, İzzet Efendi, Necmeddin Okyay, Hamit Aytaç ünlü Türk hattatlarındandır.
Konu: 4. Türklerin İslam Medeniyetine Katkıları 